Volg ons op facebook
|
< terug
krantenartikel fictie
Het artikel in de krant was blijven hangen. Er was een oude man in de diamantwijk in Antwerpen aan een hartaderbreuk gestorven in het midden van de straat. Geen groot nieuws, niet dat dit dagelijks gebeurt, maar het risico dat dit gebeurt, is reëel en daarom toch geen groot nieuwsfeit.
Zijn naam deed echter bij mij een lichtje branden. Ik kende die man. Ik had tijdens mijn middelbare studies ooit een interview gedaan bij overlevende van de Holocaust. Mijnheer Stokvis was degene die ik hierover had bevraagd. Het was een groepsopdracht en samen met een vriend waren wij er op een woensdagmiddag naar toe gereden op de fiets.
Hij woonde in een oud herenhuis in Berchem, de Cogels Osylei, dat is een straat vol met art- nouveau monumenten die in het begin van 1900 werden gebouwd. Wie Antwerpen een beetje kent weet dat dit een heel speciale straat is.
Deze man kon vertellen. Wij hebben van twee uur 's middags tot zeker na acht uur in de avond met onze mond open gezeten. Mijn vriend en ik noteerden en schreven het ene avontuur na het andere op en vooral de spitsvondigheid van zijn wijze om telkens weer het kwade in de mens te duiden, maakten ons als onervaren gasten plots een stukje volwassener.
Hij was gehuwd en zijn vrouw die heel de tijd bij het interview was, voorzag ons tijdens die bewuste middag en vooravond van cola en chips.
Het verschrikkelijke, waarom mensen elkaar dit aan doen is mij blijven hangen. Mijnheer Stokvis was toen wij hem interviewde ook voorzanger (chazan) in de Synagoog. Terwijl hij vertelde zong hij af en toe ook een lied tussen de verhalen en dit zorgde dat de context nog levendiger werd en soms liepen zowel bij hem als bij ons de tranen over de wangen, omdat hetgeen gebeurde zo verschrikkelijk was.
Onze groepsopdracht was hiermee geslaagd - toen wij het interview in de klas brachten, was het een heel lesuur stil. De overdracht van tranen was ook hier niet zo moeilijk, zeker het verhaal van zijn grotere zus die in zijn bijzijn onteerd en verkracht werd door een verrader die hiermee beloofde het gezin naar een veilige oord te brengen.
In plaats van een veilige oord werden ze netjes afgeleverd bij de SS in Antwerpen die hen naar Mechelen liet deporteren. Vandaar werden ze verder naar Duitsland versasd. De details waren voor onze oren en ogen nog te groot en kon door onze fantasie nog niet verwerkt worden, waardoor het rauwe van het verschrikkelijke als rauw vlees bleef haken in onze ziel.
Onze leerkracht had dit gemerkt en ik moet zeggen dat deze vrouw hiervoor veel moeite heeft gedaan zodat dit verhaal in ons gemoed een kapstok kreeg.
Zij was nog maar net afgestudeerd. Zij had iets heel liefs in haar ogen en stem. Het was zo'n leerkracht met een Barbiepopfiguur, waar je als puber direct verliefd op kon worden.
Zij heeft met ons groepje - vier leerlingen - twee maanden lang - elke middag het beste van zichzelf gegeven, om het verhaal van de verkrachting en ontering en de details die daarbij hoorden, zoals de fellatio enzovoort - een betekenis konden krijgen.
Het ongelofelijke van dit verhaal - en de verschrikking van het verhaal, zoals het ons verteld was - zorgde dat onze leerkracht zich ook zeer kwetsbaar moest opstellen en onze vragen die wij zeker en vast hadden - ook moest kaderen in een verhaal van liefde en respect en waar sommigen misbruik van maken en hiervan een gruwel maken.
Wij spreken nu over de eind jaren zestig. Een periode waar seksualiteit niet direct een open onderwerp was waar je met alle toeters en bellen zomaar kon vertellen hoe het nu allemaal in elkaar stak.
Deze leerkracht, had begrepen, dat hoe moeilijk het verhaal ook was, er een kapstok nodig was om onze kijk op seksualiteit niet in een sfeer van machtsmisbruik te kaderen.
Vaak waren de onderwerpen haast pornografisch en het sierde haar dat zij dit in een zeer moedige en waardige wijze kon kaderen, zonder dat het perverse, dat daaronder kan schuilen, ook maar naar de bovenkant kwam. Hiermee was onze kindertijd helemaal over.
Niemand van ons heeft er met zijn ouders ooit over gepraat, wij voelden instinctief aan dat dit niet kon en wij begrepen dat tussen kind en volwassen worden er een periode is waar je een overbrugging nodig hebt om te begrijpen.
Heel deze situatie heeft me als mens gevormd en heeft me ook een visie gegeven over seksualiteit en wat het verschil is tussen seksualiteit en seks en perverse daden.
Mijnheer Stokvis wist wie deze verrader was, hij kende zijn gezicht en wist zijn naam, maar hij had hem na de oorlog nooit meer gezien.
Hij had achter die man gezocht, want zijn zuster en hijzelf waren de enige die de deportatie hadden overleefd.
Zijn zuster is de oorlog nooit te boven gekomen en is vrij snel na de oorlog overleden aan een vorm van waanzin die je enkel bij heel erg getraumatiseerde mensen terug ziet.
Zij had haar ouders de gaskamer zien ingaan en zij heeft samen met anderen de lijken moeten weghalen. De gouden tanden moesten ze met een trektang uit de monden trekken en dit voor de lijfstijfheid had plaatsgevonden, anders was het niet meer mogelijk.
Zijn zus was zo getormenteerd dat in haar hoofd alle verbindingen nog wel contact gaven, maar de volgorde was volledig weg.
Hij had in het concentratiekamp hard moeten werken in een of andere mijn waar zijn geloofsgenoten stierven alsof het niets was. Nu was hij een directeur van een groot bedrijf in de Antwerpse haven.
Toen ik het las in de krant had ik direct contact opgenomen met de krant en gevraagd of zij toevallig een contact met de familie Stokvis hadden. De redacteur had het telefoonnummer van mijnheer Stokvis zijn zoon.
Ik belde naar het nummer en kreeg zijn zoon direct aan de lijn. Toen ik hem vertelde wie ik was en hem en zijn familie wou condoleren met het verlies van zijn vader, hoorde ik een verdrietige stem. Hij vroeg me vanwaar ik zijn vader dan wel kende. Toen ik hem het verhaal van ons interview vertelde, hoorde ik aan de andere kant een zweem van herkenning. Hij zei me dat zijn vader nooit veel van de oorlog had verteld. Het was voor hem een verhaal dat je toch niet kon uitvertellen en zijn vader zei dat hij het ooit had verteld aan twee jonge snaken die een hele middag met hun mond wagenwijd open hadden zitten luisteren en maar schreven en bleven schrijven en het was al zo laat geworden dat hij er zich altijd voor geschaamd heeft dat hij het leven van die jongens zo had overhoop gegooid. Sindsdien heeft hij er nooit nog een woord over gezegd.
Hetgeen zijn zoon me zei deed me blozen.
Hij nodigde me uit voor de begrafenis, want ik was een deelgenoot van het verleden van zijn vader, een verleden dat hijzelf nooit helemaal gehoord had.
Een Joodse begrafenis, ik moet je zeggen, het is een heel ritueel met heel veel symbolen en heel aangrijpend. Het gebedskleed dat mijnheer Stokvis, al vanaf zijn geboorte had, en ook tijdens de oorlog - onder zijn werkkleding had gedragen - was ook zijn lijkwade geworden.
Ik kreeg een Keppel van de familie en werd als een stuk van hen toegelaten in het verdriet dat hen diep liet roeren. Ook toen liepen de tranen weer over mijn wangen, de verhalen klonken terug in mijn oren, alsof ik het gisteren had gehoord.
Ik had nog een kopie van de spreekbeurt die wij toen hadden gemaakt. Het zat tussen mijn oude schoolboeken die ik in de kelder bewaar. Ik had het origineel mooi ingepakt en meegenomen als afscheidscadeau voor een man die zeer bijzonder was.
Zijn zoon was blij, zo kon hij alsnog het verhaal van zijn vader lezen.
Ook na de begrafenis werd er samen gegeten en koffie gedronken. Tijdens deze maaltijd werd ik voorgesteld mevrouw Stokvis. In haar rode ogen zag ik een blijk van herkenning en van genoegdoening omdat ze wist dat wij van heel zijn verhaal ook ondersteboven waren geweest. Haar rimpelige handen omvatte mijn hand en zij kuste mijn hand en prevelde dat het voor haar man altijd een zeer goed ding was geweest om zijn verhaal te vertellen aan jonge snaken, die van het leven nog niets wisten, want die zouden het verder dragen en zorgen dat zoiets zich niet meer zou herhalen.
Mevrouw Stokvis vertelde me tijdens de maaltijd dat zij met haar man die dag dat hij stierf , door de Pelikaanstraat liepen. Bij het passeren van de Lange Kievitstraat, kruisten zij een oude man en vrouw. Mijnheer Stokvis was blijven staan en draaide zich om.
Hij riep vanuit het niets : Mijnheer Timmermans ..
De oude man die ze passeerde stopte en draaide zich om en ze keken elkaar recht in de ogen aan."Kent u mij?" "Ja ik ken u, mijnheer Timmermans, jij die mijn zus verkracht hebt waar wij als gezin op stonden te kijken en ons naar de SS in Antwerpen hebt gebracht".
"Dat is niet waar" riep de oude man terug. De vrouw die bij de oude man stond deed een stap achteruit en zei, "Pierre, is dat waar?"
Mijn man riep, "ja mevrouw dat is waar, hij is een grove leugenaar en bedrieger en heeft met veel geld van mijn ouders, ons verkocht aan de Duitsers.
"Na zoveel jaren, ach wie maalt hier nog om" lachte die mijnheer Timmermans.
De oude vrouw die naast hem stond riep naar hem "Ik, vuile moordenaar, ik wil je nooit meer zien". De heer Timmermans keek nog naar de oude vrouw die toen van hem is weggestapt.
Mijn man heeft toen een slagaderbreuk gekregen is vrijwel onmiddellijk gestorven.
Mevrouw Timmermans heeft het sterven van mijn man ook gelezen in de krant en heeft ons ook gebeld. Zij was na de oorlog met die Pierre gehuwd en zij was er nog maar pas achter gekomen wat een smerige rol hij had gespeeld in de oorlog. Zij had brieven gevonden in een doos die hij tot dan altijd goed had verstopt. Zij gruwde van hem, en wou hem nooit meer zien.
Dankzij haar hebben wij de brieven van onze ouders, met het contract om hen veilig weg te brengen terug gekregen.
Niet alleen onze ouders, maar heel wat families waren door hem verraden.
Zelfs zijn kinderen hadden hem al de rug toegekeerd, zeker omdat bleek dat die nog elders ook enkele kinderen had achtergelaten bij een vrouw die niet wist dat die een trouwe huisvader met kinderen was. Zij was tot dan nog bij hem gebleven, want zij was al zo lang met hem gehuwd, maar nu wil zij hem ook niet meer zien. Zij zou normaal ook hier zijn geweest, maar zij was verhinderd, zij had een verplichting die ze niet kon afzeggen.
De oorlog is blijkbaar nog altijd niet voorbij. Alle gevolgen zijn hier nog altijd meetbaar aanwezig. Een zoon die het verhaal van zijn vader nooit mocht en kon horen en een verrader die een leven wou leiden en geen afstand kon doen van het verschrikkelijke dat die ooit had veroorzaakt.
Nu met het herdenken van wat de oorlog allemaal heeft gedaan, schreef ik dit verhaal, om het nooit meer te moeten schrijven. Ooit vroeg me iemand of ik wel zeker kon zijn of wat ik gehoord had, waar zou zijn. Mijn antwoord was snel en hard : maakt dat iets uit? Waarom zou zelfs het verhaal dat maar bestaat uit een kijk naar realiteit ooit waarheid kunnen bevatten. Elk verhaal, hoe eerlijk ook verteld, is een interpretatie van wat als waarheid moet doorgaan. Vraag aan twintig getuigen van een ongeval wat ze gezien hebben, en je hebt twintig verhalen, die doorgaans hetzelfde zeggen, maar waar in details toch ook wel zullen verschillen. Wie heeft er dan gelogen?
En als er één ding is gelogen, is dan niet alles gelogen?
En zelfs als alles gelogen is, dan nog is de weerslag van het verhaal misschien waar en is dat niet voldoende om dat mee te nemen en te overwegen in je eigen zijn?
feedback van andere lezers- andremoortgat
Pakkend relaas
Over een tijdperk
Dat zich spijtig
Overal in de wereld herhaalt
ivo: zo is het, dank je wel Andre - koyaanisqatsi
no further comment
ivo: bedankt Koya .. :) - GoNo2
Knap geschreven!
ivo: bedankt Gono .. - warket
En zelfs als alles gelogen is, dan nog is de weerslag van het verhaal misschien waar en is dat niet voldoende om dat mee te nemen en te overwegen in je eigen zijn?
Ja
ivo: bedankt Warket
Enkel ingeschreven gebruikers kunnen stemmen. Totale score: 7Uitstekend:   3 stem(men), 75%Goed: 1 stem(men), 25%Niet goed: 0 stem(men), 0%totaal 4 stem(men) |
