Volg ons op facebook
|
< terug
Schuitema
De heer Schuitema was terminaal. Zelfs de meest optimistische medepassagier onder ons kon in één oogopslag zien dat hij binnen afzienbare tijd zou afreizen naar oorden waar men volgens de overlevering pap nog met een gouden lepel naar binnen werkte.
Van de eens zo forse Friese onderwijzer restte niet meer dan een schraal hoopje mens dat voorzichtig getransporteerd werd in een aangepaste rolstoel. De kleur van Schuitema's huid was van een doorschijnende geelachtige kleur. De huid zelf had de perkamentachtige structuur aangenomen van een Dode-Zeerol. Zijn mond was vertrokken in een soort van krampachtige grimas maar daarboven gloeiden twee gitzwarte kooltjes van ogen die alles observeerden wat zich binnen hun gezichtsveld afspeelde.
Schuitema werd de loopplank van het statige Rijncruiseschip "Rembrandt Van Rijn" opgeduwd door zijn 2 dochters Aukje en Baafke, 2 pronte vijftigers die in vastberaden eendracht Schuitema voortrolden met de bedoeling hem een onvergetelijke reis te bezorgen.
Het idee voor de reis was geboren nadat Baafke haar vader gevraagd had wat zijn grootste wens was voordat zijn verscheiden een feit werd. Op nauwelijks verstaanbare wijze had Schuitema na een lange pauze geantwoord; "èweisjeangdeijn" wat door Baafke met grote stelligheid vertaald werd als; "een reisje langs de Rijn". Dit bevreemde echter een groot deel van de familie omdat Schuitema, in de periode dat hij zowel fysiek als mentaal nog prima functioneerde, nimmer gewag had gemaakt van een dergelijk verlangen.
Baafke zwoer echter bij hoog en bij laag dat ze het duidelijk had verstaan. Alle pogingen van de overige familieleden om Schuitema het aangekondigde verlangen nog eens te laten herhalen faalden echter hopeloos. Uitdrukkingloos staarden zijn zwarte kooltjes de vraagsteller aan waarbij hij er verder het zwijgen toe deed. In feite was de boodschap aan Baafke het laatste mondelinge signaal dat door Schuitema werd afgegeven.
Oom Folkert, die bij de gebeurtenis aanwezig was, bleef, ondanks het onwankelbare geloof van Baafke, bij zijn mening dat Schuitema bedoeld zou hebben; "een ijsje van Dewijn". Dewijn was de plaatselijke drogist en tevens ijsventer twee straten verderop. Omdat Oom Folkert zijn mening kenbaar maakte na het nuttigen van een halve fles Berenburg werd deze als onbetrouwbaar afgedaan en sloot de familie zich tenslotte aan bij de overtuiging van Baafke. Deze nam kordaat het initiatief en boekte bij een rederij met de degelijke Friese naam "Feenstra" een 10-daagse riviercruise op de Rijn. Het leek haar beter de rederij niet volledig op de hoogte te brengen van de fysieke conditie van haar vader maar uitsluitend te vermelden dat hij rolstoelpatiënt was. Daar de verzorging van haar vader voor deze periode een tamelijk zware opgave was werd besloten dat ook tweelingzus Aukje mee zou gaan.
Dientengevolge ratelde op een zonnige Zaterdagmorgen in Juli het illustere Schuitema trio de loopplank op aan de Rijnkade in Arnhem.
Zoals gewoonlijk werden de passagiers begroet door de purser en enkele overige personeelsleden die gedurende de reis de taak hadden de passagiers in de mate van het mogelijke bij te staan en te amuseren.
Ik zag aan het aangezicht van de purser dat hij direct de implicaties van de aanwezigheid van de uitgemergelde Schuitema probeerde in te schatten. Zweetdruppels parelden op zijn voorhoofd, de minutieus voorbereide tafelschikking voor de reis zou zo dadelijk herzien moeten worden. Koortsachtig probeerde de purser zich te herinneren of er passagiers waren met een vergevorderde glaucoom aandoening welke hij zonder bezwaar aan de tafel van de Schuitema's kon zetten. Weinigen zouden opgezet zijn met de aanwezigheid van een half gemummificeerde Friese onderwijzer die slechts vloeibaar voedsel met een rietje tot zich kon nemen. Met een krampachtige glimlach schudde de purser de hand van Baafke en Aukje en keek met een gefascineerde blik naar Schuitema.
Deze richtte zijn blik op de purser en stak nauwelijks merkbaar zijn tong uit.
Als bevroren staarde de purser naar het purperen puntje van de tong van Schuitema hetwelk in een oogopslag verdween waardoor de purser begon te twijfelen of het feit zich werkelijk had voorgedaan. Het was op dat moment dat zich een knagend en pijnlijk gevoel in zijn maag vestigde waar het de gehele reis zou rondwentelen.
's Avonds zag ik Schuitema weer terug bij het diner in het salon. Het was de purser gelukt een sterk bijziende notaris uit Puttershoek aan tafel bij de Schuitema's te dirigeren.
De purser begroette namens de rederij alle aanwezigen en wenste hen een uiterst aangename reis toe, waarbij hij weifelend richting Schuitema keek. Hierna deelde hij nog enkele huishoudelijke wetenswaardigheden mede en eindigde met het verzoek om een korte stilte alvorens aan de maaltijd te beginnen.
Gedurende dit "stiltemoment" zag ik het lichaam van Schuitema, die zich recht tegenover mij aan de aangrenzende tafel bevond, nauwelijks merkbaar iets naar rechts overhellen, bijna gelijktijdig gevolgd door een onwaarschijnlijk hoge fluittoon. Het leek voor mij op de fluittoon die wij als kinderen produceerden door een stevige grashalm tussen onze duimen te plaatsen waarbij wij onze handen in een komvorm ineen strengelden en hard tegen de grashalm bliezen. Plots realiseerde ik mij wat er gebeurde. Schuitema (door mij prompt gebombardeerd tot "Schetema") liet een wind! Het merkwaardige geluid werd veroorzaakt door het feit dat zijn aarsopening dermate uitgedroogd was dat uitlaatgassen die naar buiten geperst werden, een merkwaardige hoge vibratietoon ten gehore brachten. De toonhoogte was echter van dien aard dat een groot deel van de (meest bejaarde) medereizigers niet meer in staat waren, zonder de meest geavanceerde technologie op het gebied van gehoorapparatuur, geluiden op deze frequentiehoogte waar te nemen.
De bijziende notaris vormde hierop een uitzondering. Waarschijnlijk had zijn gehoor zich extra sterk ontwikkeld na het verminderen van zijn gezichtsvermogen. Angstig kromp de man ineen omdat het hem (zo vertrouwde hij mij later toe) herinnerde aan het geluid van een opstijgende V1, welke gedurende de tweede wereldoorlog regelmatig van de lanceerinrichting te Puttershoek vertrokken. Daar de ouderlijke woning van de gepensioneerde notaris precies in de baan van deze projectielen had gelegen was de man opgezadeld met een redelijk traumatisch ervaring dienaangaande. De ineengekrompen notaris was niet de enige medereiziger die zich onbehaaglijk voelde bij Schuitema's uitstoot. De bejaarde gynaecoloog uit Lemmer, aan het aangrenzende tafeltje, vertoonde een gelaatsuitdrukking die ik in een grijs verleden al eens eerder had gezien. Met enige moeite kwam de herinnering weer boven. Ik was in het huis van mijn grootvader die wij (mijn jongere broer Otto en ik) gedurende onze lagere schooltijd elke zondagmorgen, min of meer verplicht, een bezoek brachten. Ik had een voorliefde voor de uitgebreide bibliotheek van grootvader, zeker nadat ik tussen zijn indrukwekkende verzameling boeken over de beide wereldoorlogen een boek aantrof met de wervende titel; "Verschrikkingen uit den grooten oorlog". Het ging hier om een groot formaat boekwerk met foto's van de meest afschuwelijke verwondingen welke soldaten tijdens de eerste wereldoorlog hadden opgelopen. Één beeld was me speciaal bijgebleven, dat van het gelaat van een Engelse soldaat in het lazaret na een van de eerste, door de Duitsers gelanceerde, aanvallen met mosterdgas. Diens blik van totale vertwijfeling leek als twee druppels water op dat van de gynaecoloog die kennelijk direct getroffen werd door het Schuitema gas. Merkwaardig toch dat deze man in staat was om twee wereldoorlogen bijeen te brengen in één wonderlijke wind. Mijn respect voor Schuitema nam aanzienlijk toe.
De purser, die in lichte mate onraad rook, had inmiddels de airconditioning op volle kracht aangezet waardoor de chemische gifwolk zich snel via allerlei afzuigkanalen naar buiten verplaatste om zonder verder gevaar op te lossen in de dampkring.
Via de babbelzieke barman Hilbert, een Twentenaar met een zwaar accent, vernam ik tijdens de tweede dag van de reis dat het bij het personeel gebruikelijk was weddenschappen af te sluiten welke passagier er als eerste tijdens de reis zou overlijden.
Dit mag voor een buitenstaander wat macaber klinken maar gelet op de gemiddelde leeftijd van de passagiers was dit op zich nog niet zo'n vreemd gegeven. Zo had Hilbert zelf, op één van z'n eerste reizen naar Budapest, vrij fors ingezet op een 86-jarige doktersweduwe uit Soest.
Tot zijn onbeschrijfelijk geluk had de dame in kwestie, die naar later bleek al langer suïcidaal was, zichzelf nabij Koblenz in alle stilte te water gelaten. Diezelfde dag werd zij nog opgedregd door de opgetrommelde rivierpolitie. Van het gewonnen geld had Hilbert zich een fraai Longines uurwerk gekocht, een Lindbergh chronograaf automaat met (hoe toepasselijk) zwarte wijzerplaat.
Deze reis werd unaniem besloten niet te wedden op "wie", maar "wanneer" Schuitema zou overlijden. Hiertoe werd de reis opgesplitst in "heenreis en "terugreis" met de vermelding van het dichtstbijzijnde kilometerbord dat zich op de oevers van de Rijn bevond.
Al snel deed het gerucht de ronde dat de Poolse scheepskok zijn halve maandsalaris ingezet had. Iedere dag liep hij wel enkele malen langs de tafel van de Schuitema's om diens gezondheidstoestand te monsteren. Toen de cruciale dag naderde, waarop volgens de kok Schuitema's dag des oordeels aangebroken was, bracht hij hoogstpersoonlijk Schuitema's vloeibaar diner aan tafel. Met de beminnelijke glimlach van een seriemoordenaar uit de Balkan zette hij de beker met rietje voor Schuitema op tafel en staarde zelf als gehypnotiseerd naar de inhoud. Nog voor dat ik op had kunnen springen om de beker weg te grissen had Schuitema zelf kans gezien om met een welgemikte tik de beker met inhoud tegen het kruis van de kok te doen belanden. Het melkachtig goedje droop langzaam op de keurig gepoetste schoenen van de kok die met bloeddoorlopen ogen richting kombuis afdroop.
Verbeelde ik het me of gaf Schuitema me daadwerkelijk een knipoog?
Diezelfde avond zag ik Schuitema terug in zijn rolstoel op het zonnedek. In de avondschemering verspreidde hij een voor mij onrustbarend gelig schijnsel. Volgens Baafke werd dit veroorzaakt door het feit dat hij tijdens een van de laatste experimentele behandelingen in het Oncologisch Centrum in Leeuwarden behandeld werd met de holmiumtherapie. Hierbij werden kleine radioactieve bolletjes rechtstreeks in enkele tumoren gespoten. De dienstdoende verpleger had zich echter vergist in de dosis waardoor de toegediende hoeveelheid zo'n 1.000 maal te sterk was. Het had op Schuitema geen ander effect gehad dan dat hij in het donker als een groteske lampion lichtjes begon te gloeien in een geelachtig licht. Het gedempte licht van Schuitema zorgde voor een gezellige sfeer waardoor zich al snel een aantal medepassagiers rond deze nucleaire feestverlichting verzamelden.
Het einde van Schuitema kwam toch nog vrij onverwacht. Op de terugreis, kort na het passeren van de Duits-Nederlandse grens, blies hij voor de laatste maal een kleine radioactieve ademtocht de benauwde ruimte van hut nummer 122 in, waarna hij er voor altijd het zwijgen toe deed.
De opluchting onder de medepassagiers was nauwelijks in discrete banen te leiden.
Het duurde even voordat ik er achter kwam wie van de personeelsleden aanspraak kon maken op de, inmiddels aanzienlijke, opbrengst van de weddenschapspot. Zelfs de zo spraakzame Hilbert hulde zich nu in een onwrikbaar stilzwijgen.
Gekweld door immens verdriet schuifelde Aukje door de gang, richting eetzaal. Ik volgde haar op eerbiedige afstand. Enigszins uit balans stootte zij met haar zwaar beladen handtas tegen de deur van een van de hutten, die zich langzaam opende. In het voorbijgaan wierp ik een snelle blik naar binnen.
Daar zag ik een dansende purser met in zijn rechterhand het gele weddenschapbriefje geklemd.
Ik denk dat Schuitema het hem van harte gegund had!
feedback van andere lezers- manono
Ik heb van dit stuk genoten en kon me alles goed voorstellen.
lappes: Bedankt voor je leuke reactie. - ivo
ik volg manono helemaal
lappes: Thanks man! - GoNo2
Knap hoor!
lappes: Bedankt voor je compliment. - Mistaker
Zeer onderhoudend, met veel plezier gelezen.
Groet,
Greta
lappes: Bedankt, leuke reactie.
|
