|
< terug
Amsterdam-Oost
Amsterdam-Oost heeft altijd volop in de belangstelling van de Nederlandse literatuur gestaan. Dat was al zo toen Oost nog een vrijwel lege polder was en langs de Amstel de buitens lagen van rijke Amsterdammers die de stad waren ontvlucht.
Dichter-koopman Hendrick Laurensz. Spieghel (1549-1612) woonde in zo'n buiten tegenover de doorgang naar het Diemermeer. In een van zijn gedichten beschrijft hij het "bruisen van de Diemerzee". Vanwege het voortdurende gevaar voor overstromingen liet het bestuur van Amsterdam deze "land vretende watergolf" met molens droogmalen. In 1629 ontstond zo de Watergraafsmeer. In de loop der jaren bouwden rijke kooplieden hier buitens als het nog steeds bestaande Frankendael (www.park-frankendael.nl).
Een zeer populaire wandeling naar de Watergraafsmeer was die via de Oetewalerweg. Op een gegeven moment was deze wandeling zelfs zó populair dat er een opzichter aangesteld moest worden om alles in goede banen te leiden.
Justus van Maurik beschreef in Pinksterblommen hoe in 1862 jonge Amsterdammers de Watergraafsmeer op stelten kwamen zetten. Langs de Oetewalerweg stonden allerlei kraampjes en de cafés zaten stampvol. Vooral de theetuin op Frankendael was enorm populair. Ondanks de naam werd hier duidelijk niet alleen thee gedronken want veel bezoekers waren niet in staat om voor het sluiten van de Muiderpoort terug te keren naaar de stad.
Door de industrialisatie en verstedelijking kwamen er huizen te staan op de voormalige weilanden. Bovendien ontstonden er in de tweede helft van de 19de eeuw twee nieuwe buurten: de Dapper- en de Oosterparkbuurt. Veel bewoners konden het geld goed gebruiken en verhuurden een kamer aan een schrijver, dichter of schilder. Zo werd aan het eind van de 19de eeuw in Oost en de aangrenzende Pijp de stroming van de Tachtigers geboren.
In deze beroemde stroming vormde één bepaald huis een belangrijke rol: het nog steeds bestaande Witsenhuis aan het Oosterpark. Hier ontstonden in lange gesprekken, onder het overvloedig genot van drank, nieuwe ideeën op het gebied van kunst en cultuur die een eind moesten maken aan de heersende gezapigheid. Als spreekbuis voor hun literaire activiteiten richtten ze in 1885 De Nieuwe Gids op.
In het Witsenhuis was het een komen en gaan van kunstenaars. Toen in 1892 de Franse dichter Paul Verlaine Amsterdam aandeed, stelde Willem Witsen ook aan hém ruimte in het Witsenhuis ter beschikking. Verlaine was zeer tevreden over zijn verblijfplaats en het voor hem uit de grond gestampte ontvangstcomité maar de buurt kon hem niet erg bekoren.
Toen dichter Willem Kloos ernstig ziek werd, vond ook hij onderdak in het Witsenhuis waar Israels en de beeldhouwsters Saar de Swart en Anna Vis hem vier maanden lang verpleegden. Hij moest echter toch naar een sanatorium en uiteindelijk naar een krankzinnigengesticht. Over zijn verblijf in het Witsenhuis schreef Kloos de Sara-sonnetten waarin Saar en Anna zowel worden opgehemeld als verguisd. Ja, relaties zijn nou eenmaal vaak problematisch.
Bij het overlijden van Witsens tweede echtgenote Maria Schorr in 1943 bleek zij in haar testament te hebben bepaald dat het huis gratis door schrijvers bewoond mocht worden. Van schrijvers had ze altijd de minste last gehad, rustige lui meestal. Onder andere J.C. Bloem, Marga Minco (tegenwoordig woonachtig in de 2e Oosterparkstraat) en Thomas Rosenboom hebben er gewoond.
Bloem had trouwens voortdurend bonje met huisbewaarder Arie van Eyck die te pas en vooral te onpas geruisloos binnensloop om naar de kachel te kijken en het nodig vond om in de aangrenzende tuin tapijten te kloppen terwijl Bloem lag te slapen. Van Eijck ergerde zich echter mateloos aan Bloems drankzucht, zijn gewoonte naakt rond te lopen en het feit dat hij altijd zo lang in z'n bed bleef liggen. Bloems gedichten had hij waarschijnlijk nooit gelezen anders zou hij hem dit moeiteloos vergeven hebben!
De belangrijkste schrijver uit Amsterdam-Oost was natuurlijk Nescio die zijn jeugd doorbracht in de Dapperbuurt en zijn volwassen leven - met onderbreking van een periode in Noord - altijd in de Watergraafsmeer heeft gewoond.
Over de Dapperbuurt gesproken: schilder Karel Appel werkte twee jaar in zijn vaders kapperszaak in de Dapperstraat alvorens als schilder de wereld te gaan veroveren.
In het Oosterpark is de Justus van Maurik-bank te bewonderen alsmede het erg leuke beeld van de Titaantjes (de meest linkse stelt Nescio voor). Tegenover het Witsenhuis staat een door Jan Wolkers gemaakt momument ter ere van de Tachtigers.
Interessante buurt dus, zou ik zo zeggen...
feedback van andere lezers- Wee
Heerlijk! Ik houd van 020.
En van Nescio, één van mijn lievelingsschrijvers.
Titaantjesbeeld nog nooit gezien, ga ik zéker eens naar toe.
Geniet van je vrije week!
(Kan 't maar niet wennen hier, en dan die lange winter nog :()
x
Mistaker: De winter zie ik ook tegenop. Balen dat je nog niet gewend bent, zoiets kan lang duren...
Nescio is mijn favoriete schrijver uit het Nederlandse taalgebied. Uit andere gebieden: Céline, Pessoa, Modiano, Tsjechov.
Greta x - Kapiteinsebbos
leren we Amsterdam kennen door een Feyenoord-supportster?
(h)eerlijk verhaal :-)
dikke knuffels,
xxxxx
Mistaker: Haha ja ik deins nergens voor terug joh!
Bedankt voor je leuke reactie kapitein en vast zalig pasen gewenst!
Greta xx - Gaya
Dus in die tijd hadden ze ook al oproerkraaiers? Niets veranderd he? Als halve Amserdammer was het erg leuk om te lezen. Zo herkenbaar wat je allemaal opnoemde. Voor mij een wandeling door de stad. Heel leuk en informatief.
Gr.
Mistaker: Bedankt voor je leuke reactie Gaya!
Groet,
Greta - ivo
kunstkringen hebben de wereld veranderd dat is duidelijk ..
en kunstenaars hebben steden gemaakt of gebroken ook dat is duidelijk.
Uw verhaal vind ik heel sterk en heel goed onderbouwd ... vooral voor de liefhebbers van kunstenaars in een verhaal ..
Mistaker: Dank je voor je leuke reactie Ivo!
Groet,
Greta - RolandBergeys
Een leuk beeld van je stad en haar kunstenaars.
Mistaker: Dank je Roland!
Groet,
Greta - Henny
Zo leren we nog eens iets. Heel leerzaam zo'n stukje geschiedenisles. Graag gelezen!
Mistaker: Leuk dat je het waardeert Henny!
Groet,
Greta - aquaangel
ik ga het liefst naar A'dam voor een ijsje
en wel in de winkelstraat
een heel smal winkeltje
wie ook kroketten zelf maakt!
en appeltaarten en soft ijs met daar
slagroom er in stukken door heen geschept
weet jij dan welke ik bedoel?
zo lekker..............
en niet door
ja daar wil ik wel voor naar A'dam rijden...
haha
.......()""()
....("( '0' )
... -)__*__)|\__
.../___________)
=(0)========(0)
VROLIJK PASEN!
Mistaker: Bij die kroketten moet ik meteen aan Kwekkeboom denken maar de rest...zegt me niks nee. Ben wel benieuwd ;-)
Jij ook vast vrolijk pasen Aqua!!!!xxxx - Ghislaine
Mooi stukje historiek neergeschiedt.
Mistaker: Dank je voor je reactie Ghislaine!
Groet,
Greta - remy
Mooi gedocumenteerd stuk, uitstekend.
Mistaker: Bedankt Remy!
Groet,
Greta - ERWEE
Knap en leerrijk stuk over Oost. Erg graag gelezen.
Ken A'dam van twee bezoeken aan het Concertgebouw en omgeving.
Mistaker: Dank je voor je waardering ERWEE. Twee bezoeken is wel erg weinig hoor ;-)
Groet,
Greta - SabineLuypaert
en zo word ik nog eens beetje slimmer zie (smile)
Mistaker: Haha een leerzaam verhaal is nooit weg toch? ;-)
Greta xx
|
