Volg ons op facebook
|
< terug
Spijs & Spel
01) "Hoe functioneren onze zogenaamd rationele en geprogrammeerde samenlevingen? Wat zet de bevolkingen in beweging, wat brengt ze in beroering? Wetenschappelijke vooruitgang, objectieve informatie, inzicht in de feiten en de oorzaken, de bestraffing van de ware schuldigen of de groei van het gezamenlijk geluk? Absoluut niet, niemand geeft daar wat om. Wat iedereen fascineert is de losbandigheid van de verschijningen, dat de realiteit altijd en overal losbandig wordt door de verschijningen. Da's een interessant spel, en dat speelt zich af in de media, in de mode, in de reclame - algemener in het spektakel van de technologie, van de wetenschap, van de politiek - in eender welk spektakel. De ware hedendaagse sociale binding is de geconcerteerde deelname aan de verleiding. Wil een revolutie plaatsvinden dan moet ze ons verleiden, en ze kan dit enkel met de tekens. Maar terwijl een revolutie misschien de loop van de geschiedenis kan veranderen, is enkel haar schouwspel waarlijk subliem. En wat kiezen we? 'Het volk wenste niet werkelijk een revolutie, het wenste slechts het zicht ervan,' zei Rivarol. Voor zo'n simulatie-effect, voor zo'n verleidingseffect zijn we bereid elke prijs te betalen, veel meer dan voor de 'reële' kwaliteit van onze levens. De spektakeldrift is krachtiger dan het zelfbehoudsinstinct, daarop moet men rekenen." - Jean Baudrillard, Les Stratégies Fatales
02) Welkom bij de show. U kijkt naar Spijs & Spel. Ik ben uw presentator, doolhoofd de desillusionist, en onze speciale gast is de Franse filosoof Jean Baudrillard; geef hem een rondje applaus. Het onderwerp van deze jammerklacht is verzet in het postmoderne tijdperk, of beter gezegd, de relatieve afwezigheid ervan. Achteraf bekeken was iedere revolutie die in het zog van haar inspirerende ideologie werd doorgevoerd slechts een voorbijgaande stuiptrekking van intensieve verandering en opschudding, geen finale omwenteling, en zeker niet het einde van de geschiedenis. Geen enkele beschaving is er ooit in geslaagd om haar utopie blijvend te vestigen. Terwijl de baby boomers nog getuige waren van het spektakel van hun idealenstrijd en van het algemene bestaan, zijn wij in het westen dezer dagen vooral getuige van het spektakel in zijn pure holle vorm. In essentie gaat het om een verergerde versie van het aloude panem et circenses uit Satire X van Juvenalis: brood en circus om de massa te pacificeren, spijs en spel als opiaten om de meerderheid gedopeerd en gedupeerd te houden. Want de geschiedenis herhaalt zich: vandaag vergenoegen wij ons met consumptie en spektakel.
03) Spijs en spel, brood en circus, consumptie en spektakel: het houdt het merendeel blij en tevreden, bezig en afgeleid, onwetend en onbewust. Op dat vlak hebben we werkelijk een enorme keuzevrijheid - waarschijnlijk omdat het toch niet uitmaakt wat we daar doen. Of het nu Pepsi en Pokémon is of Red Bull en Rick & Morty, of het de zorgeloze pizzazz van jazz is of de agressieve keelklanken van metal: je wordt zowiezo wel verleid door iets, door iemand, door eender wie - eender wat - whatever; zoek het maar uit. Wat voer en vertier betreft is er een absoluut overaanbod vandaag, we verdrinken erin, de menselijke hunkering naar opwinding is zo sterk dat er overal de klok rond een vertoning wordt opgevoerd. Dirk De Wachter, Paul Verhaeghe en Pascal Bruckner hebben zelfs geopperd dat we nu leven onder de tyrannieke verplichting om constant plezier te hebben en steeds blij te zijn. "Zomaar goed is niet genoeg, alles moet altijd fantastisch zijn. En we lijken er niet meer tegen bestand als dat niet zo is. We moeten onze kinderen leren dat af en toe een beetje ongelukkig zijn bij het leven hoort," adviseert De Wachter.
04) Glossy technische perfectie en moeiteloze instant bevrediging zijn de trends van de tijd. Het moet flitsend zijn, het moet in het oog springen en het moet voldoende gesimplificeerd zijn of geen kat kijkt ernaar om, en nagenoeg niemand neemt nog de tijd om de dingen diep te doordenken. Het trieste resultaat is een oppervlakkige pseudocultuur waarin onze mentale ruimte wordt gekoloniseerd door cheap thrills en freakshows, een infantiele sociale sfeer waarin onze geesten worden vervuild met flauwe fratsen, platte muziek, populistische politiek en zwaar overdreven advertrashment. Wat we geschapen hebben is een mesthoop van snobisme en egoïsme, selfies en smileys, hedonisme en narcisme, hypes en roddels, van hersendood amusement en contemptibel commercialisme - van spektakeldiarree.
05) Spijs en spel is simpelweg de standaard optie - vooral in de mikmak van de stedelijke jungle, die catastrofale kapitalistische carrousel. Willekeurige buskers hier en daar, rifraf en bedelaars en gekken en dronkelappen, de chaotische flipperkast van signalen, het dodelijke verkeer en het lawaai en de sirenes; het onaflatende geklets en het gejengel van de radio overal waar je gaat (de stress van het exces). De catwalk op het voetpad, het dwangmatig frutselen aan de smartphone op elk vrij moment, efemere flavor in de fastfood fief, het schouwspel van de celluloid in de cinema, en dan nog een drankje of drie daarna. Verstrikt in de ratrace en noodlottig verleid, dat is hoe wij leven in dit kwetsbare kunstmatige cornucopia, slingerend van TV naar PC, van zoetje naar zoutje, van bombast naar bombarie, "onophoudelijk in de weer om de pietluttige en plebeïsche pleziertjes te bemachtigen waarmee we onze zielen volproppen" (De Tocqueville, Démocratie en Amérique). Obesitas, sociobesitas, infobesitas en tonnen afval: dit zijn epidemieën van de overlading, het delirium van een doorgedraaide massamaatschappij.
06) Verwennerijen, ijdelheden en frivoliteiten in alle vormen, maten en gewichten, te koop, te huur of gratis, en cosmetische chirurgie hoog, midden en laag; rijkdom en bezit, comfort en luxe; pracht en praal, extravagantie en decadentie: je zou al behoorlijk blind moeten zijn om niet te bespeuren dat onze economie één grote mega-materialistische muntmelkerij, één gigantische super-superficiële showbiz is. Videohallen vol films, platenzaken vol muziek, bibliotheken vol boeken, boetieken vol kleren, parfumerieën vol geurtjes, juweliers vol prulletjes, snoephoekjes vol suiker. Supermarkten stampvol verbruikswaren, slagerijen overvol vlees van de dagdagelijkse dierenholocaust, het wereldwijde web barstensvol simulacra, alle openbare ruimtes propvol reclame, en ieder bedrijf happig naar je geld. Vandaag de dag wordt ieder gebeuren een spektakel - en aan een mooie ervaring zijn mensen bereid om een schone stuiver te spenderen (zie Pine & Gilmore, The Experience Economy).
07) In zijn masterthesis vindt Dries Van Robaeys de essentie van circus terug in onze onverzadigbare honger naar happenings, en zijn theorie valt gemakkelijk te generaliseren. Opulente winkels en restaurants, drukke feesten en festivals en pretparken en toeristenvallen, televisie en het internet en videospellen en virtuele realiteiten - de lijst gaat door - strips en magazines, tattoeages en body modification, haar- en nagel- en schoonheidssalons, designproducten en luxegoederen. Het bestaat allemaal uit een manipulatie van de verschijningen, een productie van het verschil, een fabricatie van de gebeurtenis, een bouwkunde van de ervaring en een technische exactie van het spektakel. Literatuur is dat ook trouwens. Er vallen nog veel meer voorbeelden te verzamelen, want "de op moderne industrie gestoelde maatschappij is niet toevallig of oppervlakkig spectaculair, ze is fundamenteel spectaclistisch" (Debord).
08) Maar wacht, het wordt nog erger. Laten we de ubiquitaire machtsverheffing van alles wat al spectaculair was niet vergeten. Dit fenomeen heet spectacle creep, of power creep. Helaas, het heeft niets te maken met het liedje van Radiohead; creeping verwijst hier naar de geleidelijke intensivering van de spectaculariteit. Een goed voorbeeld is de overgang van videobanden naar dvd's, dan naar Blu-ray, vervolgens naar VR, en in de toekomst ongetwijfeld naar het Star Trek holodeck. Het gaat over het oppompen van een ervaring, zoals bodybuilders aan hun figuur werken, zoals je het volume van je stereo opendraait. Het is de logica van de alsmaar escalerende dosis: harder, beter, sneller, sterker, strakker, mooier. Het virus van de extremisering kruipt overal binnen. In het gevecht om te verlokken en te verstrikken worden alle mogelijke stimuli verdubbeld en verwerkt tot supernormale stimuli, overdreven synthetische aansporingen die een sterkere respons oproepen dan hun natuurlijke voorgangers.
09) Zoals we allemaal ongetwijfeld hebben gezien zijn mensen bereid om zeer ver te gaan om te verleiden en verleid te worden, bereid om enorm ver te gaan om te charmeren en gecharmeerd te worden. Het gaat inderdaad altijd om de Ander als verleiding - of, omgekeerd, als walging: zoveel vieze apen samengesmeten op deze bol, er stuk voor stuk rotsvast van overtuigd dat ze het briljantste, belangrijkste, interessantste, mooiste en wonderlijkste ding zijn dat ooit de Aardkorst heeft gesierd. "Everybody's weird, and they all think they're God," zong Tom Barman. Men zou zelfs kunnen beweren dat we al onze toeren opvoeren voor de betoverde duizeling van de verleiding - met resultaten reikend van prodigieus en subliem tot hilarisch en schandelijk. En de mensheid heeft een brede waaier aan technieken en technologieën vervaardigd waarmee bepaalde functies kunnen worden vermenigvuldigd, onder het primitivistische motto "ieder het zijne, en moge de sterkste stimulus winnen."
10) Aldus wordt het zicht uitvergroot met behulp van schermen en lenzen, foto- en videocamera's, tele- en microscopen. De muziek wordt geraffineerd met assistentie van audio-apparatuur, die geboorte gaf aan een uitgebreide wetenschap van de akoestiek, waaronder quadrafonie en High Fidelity (afgekort tot hi-fi), de HD van het gehoor (hyperrealisme). In ieder geval, als we de site whatismusic.info mogen geloven, dan is muziek altijd al een soort softdrug geweest, want "de belangrijkste invloed en biologische functie ervan is," volgens Philip Dorrell, "het induceren van een veranderde bewustzijnstoestand." De smaak wordt chemisch versterkt in ons voedsel - de natuur maakt daar geen kans tegen. Het signaal dat het brein bereikt bij het proeven van een chocoladereep was vroeger een teken van gezonde voeding maar is nu gekaapt en uitvergroot door een perfide drugachtige prikkel. Dit geldt voor alle orale superstimuli: ijs, snoep, frisdrank, energiedrank, burgers, frieten, chips - drug food met maximale smaak en minimale voedingswaarde enkel ineengeknutseld om je te verlekkeren en je poen te pakken. Hoe dan ook is wat we knabbelen en sabbelen dankzij de overvloed eerder een kwestie van verleiding en genot dan van overleving en voedzaamheid geworden. Consumptie als show voor de mond: spektakel en spektakel!
11) Huid en haar en tanden worden pauwend geglamouriseerd in de reclame; de esthetiek van het lichaam wordt professioneel gemanipuleerd en gefotoshopt in de mode terwijl modellen en mediamoguls grof geld grissen. Hilfiger heeft recent een app gelanceerd waarmee de zichtbare wereld om ons heen een live etalage wordt: met SnapShop kun je celebrities op reclamepanelen of willekeurige voorbijgangers fotograferen en onmiddellijk shoppen wat ze aanhebben. Onder een nauwlettend oog wordt de lichamelijke bekwaamheid tot extremen gedreven in de sport, wordt de beweging tot uitersten gevoerd in de snelheid, en wordt de seks onverbloemd uitgeperst in de porno. Dankzij de orgie van de bevrijding verkeert wat voorheen menselijke intimiteit was voortaan in een staat van totale extraversie, van complete demystificatie, van volledige dénouement. Geen spoor van suggestie of verbeelding: in plaats daarvan worden alle mogelijkheden gerealiseerd, worden alle perversies uitgespeeld, worden alle permutaties uitgeput. Beide geslachten zijn naakt, en alles is evident. Dezelfde kortsluiting door middel van overrepresentatie is te vinden in Arthur C. Clarke's kortverhaal The Nine Billion Names of God.
12) Een gelijkaardige overvoering vindt plaats in de hedentijdse cinema. Cynische prostitutie van het metershoge witte doek (pro-statuere: tentoonstellen) - in de hedendaagse cynische cinema (cynema) gaat het allemaal om de overdonderende impact van het medium zelf. De verhalen zijn uit de duim gezogen (povere fictie) en niets nieuws (originaliteitsgraad Xerox), alles draait om een technische afpersing van een lauwe beheksing door een aanval op de zintuigen met een reeks "verbluffende special effects" - die al lang niet verbluffend meer zijn, die al lang niet speciaal meer zijn, die al lang niet effectvol meer zijn. Het is een eindeloos proces van recyclage en reprise waarin reeds talloze sequels en prequels en reboots en remakes en spin-offs en crossovers werden geproduceerd - deze zijn echter geen vervolg van een of andere belachelijke tweedehands verhaallijn maar enkel nog spectaculairdere klonen. De meesten zijn slechts openlijke pogingen om de wijdgerekte hocus-pocus, het volledig vervalste Marvel van de effecten nog verder uit te melken.
13) De paradox van computergegenereerd beeldmateriaal dat uitgedokterd is om de kijker versteld te doen staan is misschien dat het tegelijkertijd alsmaar realistischer én ongelofelijker (verbazingwekkender én onaannemelijker) wordt. Overtrokken sensatie: de apocalyptische visuals zwellen alsmaar verder op, worden verheven tot de n-de macht, tot extreme excessen gedreven, voorbij het punt van bespottelijkheid, terwijl het gammele plot krimpt bij iedere iteratie. Het is niet vergezocht om te spreken over de opkomst van de techno cinema, zoals men kan spreken over de opkomst van de techno muziek: geen narratief de naam waardig, geen boodschap, geen logica, geen samenhang, geen geloofwaardigheid; geen werkelijke substantie. Het enige dat je krijgt is een immateriële en imaginaire aaneenschakeling van effecten, een nutteloze poppenkasterij gespeend van diepere betekenis, voorgeprogrammeerd (bij voorbaat dood) en koud opgediend door een machine. De verleiding van de film wordt aldus gereduceerd tot een parade van het buitengewone, fantastische en bovennatuurlijke, tot megalomanie en pure pronkzucht.
14) Spoken en vampiers en weerwolven en zombies; haaien en dinosaurussen en draken en monsters bij de vleet; heksen en tovenaars en magie en sprookjeswerelden; tijdreizen en robots en aliens en ruimteschepen; superhelden met superkrachten die in kokette kostuums de wereld redden. Cinematische oorlogen en gevechten, ijlhoofdig overdreven geweld ("actie"), achtervolgingen, stunts, explosies, dramatische overlijdens en herrijzenissen, enzovoort, enzoverder, je hebt het allemaal al duizend keer gezien. Een sliert geënsceneerde kneepjes en suffe kunstjes aan elkaar geregen, alles gekruid met een vleugje romantiek, opgeleukt met een paar simpele grappen en afgewerkt met een stroperige saus van cliché sentiment als de zoveelste gefakete trucage (hypokrites: acteur). "Als niets waar is dan is alles spektakel, de vetste portefeuille betaalt voor de meest verblindende lichten," merkte Timothy Snyder schamper op, en dit is hier zeker het geval. Technologische forcering van de farce: deze attracties kosten letterlijk honderden miljoenen om te produceren - en rijven nog veel meer binnen want de massa vreet het allemaal, bij voorkeur met een oversized emmer corn in de ene hand en een overpriced coke in de andere. Junk food, junk film, junk fun. En eens je hem thuis op Blu-ray hebt blijkt de kermis die drie weken de hype van het moment was natuurlijk gewoon de zoveelste sof.
15) In alle ernst: deze blockbusters hebben niets te bieden, ze verschillen of verbazen op geen enkele manier, ze zijn enkel meer van dezelfde gestandaardiseerde ellende, verkleuterde dramatiek die moddert naar de laagste gemene deler, voorspelbare en vergeetbare troep, en zelfs al mikken ze steevast op het hart en het buikgevoel in plaats van op het hoofd en het verstand, toch blijkt het merendeel ervan uiteindelijk slechts overtollig staarvoer ontdaan van alle emotionele resonantie. "Zeggen dat de personages van bordkarton zijn is een belediging voor een nuttig verpakkingsmateriaal," luidt een beroemde scherts van Roger Ebert over de actieflop The Spirit. Michael Bay's vijfde Transformers bijvoorbeeld is gewoon totaal zielloze derrie. De Power Rangers reboot: belabberde rotzooi waar al vijf sequels voor gepland staan. Fantastic Beasts: ik ben opgestapt na vijftien minuten. De Predator reboot: wat een schande! Waarom investeren zoveel mensen zoveel hoop in twee uur durende sessies van pueriel oogsnoep? Zou het niet goed zijn voor ons om voorbij deze ijdele schijnvertoningen te evolueren? Ritjes op deze hobbelpaardjes worden niet gekocht voor kennis of informatie, dat staat wel vast. "Meer van iets betekent minder van iets anders. Entertainment verhindert dat mensen zich bezig houden met belangrijke zaken" (Bas Feijen, Weapons of Mass Distraction).
16) Vandaag de dag voegt men zelfs een derde, vierde en vijfde dimensie toe aan de pellicule. Technologische nieuwigheden om de bioscoopbeleving intenser te maken stapelen zich op terwijl de film langzaamaan wordt omgevormd tot een UHD virtuele realiteit in een expliciet streven naar een alsmaar zwaardere inslag van het medium en een alsmaar diepere onderdompeling van de toeschouwer in de onzin. De geluidsbanden worden al in driehonderdzestig graden Dolby Surround door je heen geblazen. 4DX: bewegende stoelen met vibrerende kussens, de toegevoegde rekwisieten van water en wind en geur en licht! Laser Ultra 3D: meer helderheid, meer kleur, meer realisme, méér detail! De Image Maximum ofte IMAX-ervaring: een nog groter scherm en een nog geavanceerdere stereofonie van het geluid! OMNIMAX: film op een koepel die je ganse gezichtsveld dekt! Of Barco Escape, "de beste immersieve cinema-ervaring ooit: door drie projectoren te combineren met drie schermen - één vooraan en één in beide hoeken - wordt een indrukwekkend panoramisch effect gecreëerd dat het publiek helemaal meesleurt." De trend is gemakkelijk gedetecteerd: meer medium, minder inhoud - en premium prijzen! Much ado about nothing: wat heb je aan al die felle foefjes en schelle snufjes wanneer de prent pulp met puddinghersens is? Maar de dorst naar simulaties is blijkbaar een drang die iedere dag dringender wordt. Monster movies met monster budgets op monster screens: hyperspectaculaire monstrositeiten die alle voorspellingen van Baudrillard ver overtreffen.
17) Uit De La Séduction, Les Stratégies Fatales en Le Pacte de Lucidité ou L'intelligence du Mal van Jean Baudrillard: "De verleiding berust louter op de broosheid van de verschijningen; ze behoort niet tot de orde van de natuur maar tot die van de kunstmatigheid; bovenal veronderstelt ze de schoonheid en perfectie van een kunstgreep. Het object is altijd de feitiço, het neppe, het lokaas. Als je ooit bij de flits van een woord of een blik de richting bijster bent geraakt dan weet je wat dit verlies betekent, hoe je wordt overgeleverd aan de totale illusie van de tekens, aan de onmiddellijke invloed van de verschijningen, om voorbij het valse te gaan, de absolute afgrond van het artificiële in. Eén enkel teken kan in één enkele oogwenk een dodelijke afleiding veroorzaken. Wat kan men collectief of individueel na de splijting van de referentiële universa anders terugvinden dan de fictie, de ironische strategie van de verschijningen? Uiteindelijk geloven alleen intellectuelen in de heerschappij van de betekenis, het volk gelooft enkel in de heerschappij van de tekens. Ze hebben reeds lang geleden gedag gezegd aan de realiteit. Ze zijn met hart en ziel overgelopen naar het spectaculaire."
18) Het mag dan ook geen verrassing zijn dat onze technologie steeds vaker optreedt als een autonome superstimulus, als een fetish en prothese voor een verdubbelde Ander, aanbeden door iedereen. Electronic fun for ev'ryone! High worden van de informatie is makkelijk, verslaafd raken aan deze nieuwe psychedelische apparaten is voor ons geen schande, want alle leven vloeit momenteel naar onze verleidingsgadgets, alle energieën convergeren rond onze spektakelmachines. Je zou ze zelfs mirakelmachines kunnen noemen, want zoals Clarke's derde wet stelt valt elke voldoende geavanceerde technologie niet meer te onderscheiden van magie. De virtualisering is onweerstaanbaar omdat ze soepel en proper is en eindeloze mogelijkheden schijnt aan te bieden; technische perfectie is fascinerend omdat ze lijkt op een gerealiseerde utopie; in het machinale Walhalla van TV en WWW schijnt altijd een gesimuleerde superzon en de metaforische bloemen aldaar zijn gestopt met verwelken; het infotainmentbuffet is vierentwintig op vierentwintig open met een all-you-can-eat formule.
19) Dus dit is dan wat we nu hebben: dociele domesticatie draaiend rond het diafane diorama van de technologie, hersenloos entertainment en betekenisloos amusement, verdommen en verdikken, inbunkeren en wegzinken in passieve consumptie. Spijs en spel voor de kudde, escapistische esthetiek voor postmoderne kickzoekers, ondiepe sensatie voor een oppervlakkige natie; een infuus van klatergoud voor een populatie van verwende vidiots. Onafwendbare catastrofe van de veralgemeende simulatie: het is een positieve feedbacklus die compleet uit de hand is gelopen, met fenomenen als hikikomori en fictoseksualiteit tot gevolg. Er zijn al meerdere sterfgevallen geweest vanwege computerverslaving, en veel jongeren, met scherm in de hand, wijden hun hele leven en ontlenen hun ganse identiteit aan de games, films, shows, personages en acteurs waar ze fan van zijn. Als je ooit de dwaasheid en de hebzucht hebt gezien op een comic con, de conformistische horde, de sullige cosplay en de kraampjes vol zooi, dan weet je het wel: de hele wereld wordt gehollywoodiseerd. Hoogtij van het (zelf)bedrog: mundus vult decipi! Het volk verkiest duidelijk schone schijn en fraaie fictie (verleiding zonder werkelijkheid) boven de lelijke feiten (boven een werkelijkheid verstoken van verleiding), en is best tevreden met louter gadeslaan vanop afstand (de etymologie van tele-visie). "Mensen verkiezen het snoepen van zoete leugens boven het kauwen van gewone waarheden" (uit het kaartspel Magic: The Gathering). Gelukkig sluipen er nog steeds kleine foutjes in het veevoeder die aantonen dat het allemaal fopperij is, zoals de Starbucks-beker op de tafel in seizoen acht aflevering vier van Game of Thrones.
20) Dankzij zijn power creep heeft de superstimulus de neiging om de oorspronkelijke te verdrijven, net zoals het koekoekskuiken de andere eieren uit het nest van de gastheer duwt: de fantomatische/fantasmatische samenhorigheid van de sociale media vervangt steeds meer echt contact, het bingen van Netflix substitueert steeds meer echt avontuur, digitale bestanden verdringen steeds meer echte dingen, porno usurpeert steeds meer echte seks; de prothetische superstimulus van een levenloze illusie-automaat surrogeert steeds meer echte menselijke Andersheid. Het is een computergegenereerde droomwereld die we over onze ogen trekken om te ontkomen aan de werkelijkheid: dat is The Matrix geparafraseerd. "Ignorance is bliss!" (Mitsgaders, in de vijfde minuut van de film wordt getoond dat Neo zijn kostbaarheden bewaart in een boeksafe - een nepboek - van Baudrillard's Simulacra & Simulations.) De toekomstige posthumans zullen ongetwijfeld nog dieper verzonken zijn in virtual reality. "Als je kijkt naar de evolutie ervan en deze naar de toekomst extrapoleert, dan zal VR tenslotte niet meer te onderscheiden zijn van het echte leven," profeteerde Elon Musk. Sterker nog: wat eens duidelijk namaak was is nu echter aan het worden dan de werkelijkheid zelf. In Travels in Hyper-reality beschreef Umberto Eco hoe Disneyland ons toont dat technologie ons meer realiteit kan geven dan de natuur, en hoe de echte wereld in vergelijking daarmee maar een armzalige bedoening lijkt. Bovendien merkte Manuel Castells op dat we ons reeds in een paradoxale staat van real virtuality bevinden, "omdat het internet en de beelden een fundamenteel onderdeel zijn van ons bestaan en we niet meer buiten onze eigen constructies in de netwerken kunnen," omdat onze gedeelde ficties onze realiteit scheppen en onze cultuur vormen.
21) Alles wat ik hier gezegd heb, al het bovenstaande, is enkel begrijpelijk indien je schoonheid als opperste waarde van de beschaving neemt, en esthetiek als zijnde machtiger dan waarheid, betekenis en moraal. Echter, nu talloze spectaculaire en verleidelijke fenomenen bloeien en bloesemen, lijkt het tijd voor een pijnlijke herwaardering van het ganse gebeuren. Want behalve met het doel om te delen valt er niet veel vooruitgang te boeken met de consumptie van "spijs en spel." Je kunt jezelf bezig houden met deze struisvogelpolitiek zolang je wilt, je kunt jezelf verliezen in het enorme web van onwaarheden totdat je het spreekwoordelijke loodje legt, er is genoeg fastfood en poppenkast om je hele leven mee te verspillen, maar het zal niets veranderen en het zal je niet helpen, het is simpelweg een bodemloze put van eeuwige verstrooiing. Het vacuüm van je vrije tijd en de kloof in je ziel volstoppen met een grote pizza en de volgende middelmatige serie is een kortetermijnstrategie die je situatie noch verbeteren noch zin geven zal: ontsnapping van de illusie, illusie van de ontsnapping.
22) Of je nu een fabrieksarbeider of een loterijwinnaar bent, dat maakt niet uit, hetgene waar je tegenover zult staan zal steeds een hedonistische tredmolen van levenslange (zelf)verleiding zijn. Dus als we volwassenen willen zijn, zouden we onszelf vragen moeten stellen over de waarde van gebeurtenissen die niets meer zijn dan diepteloze spektakels. Dr. Phil merkte reeds op dat het leven geen sprint is maar een marathon, terwijl Giorgio Agamben wees op het onverhelpelijk episodisch karakter van elk plezier, dus het weze gezegd dat geen enkele hoeveelheid voedsel en drank of beeld en geluid ons ooit permanent gelukkig zal maken. Vroeg of laat is alles wat verschijnt gedoemd om te verdwijnen en voorbij te gaan; of anders om eindeloos opnieuw te verschijnen, wat nog treuriger is (de hel is de herhaling). Wat onvermijdelijk daagt is de futiliteit van al het vertoon waar we dagelijks in zwelgen. De limpiditeit van onze huidige ervaringen, gereduceerd tot hun eigen impotente spektakels, kan enkel aanleiding geven tot nihilisme. Dit uit zich duidelijk in ons geestelijk welzijn: hoe meer we opslokken, hoe meer we afvlakken. Dat is ergens logisch, want hoe meer we zien, hoe meer we gezien hebben, hoe minder er nog te zien valt.
23) De hele planeet is bewoond en alle uithoeken zijn verkend; de informatie is totaal en ware originaliteit, ware alteriteit ontbreekt. De uitputting van het verschil leidt regelrecht naar de onverschilligheid, naar een homogene geglobaliseerde hel van hetzelfde zonder avontuurlijke dimensie. We hebben elk bazaartje bezocht, we hebben elk productje getest; we hebben elk hapje geproefd, we hebben elk natje gedronken; we hebben elk genre gehoord, we hebben elk standje geprobeerd; we worden blasé, we geraken langzaam maar zeker uitgekeken op ons eigen kleine marionettentoneel - maar: er is hier niets anders. Misschien is de vervolmaking uiteindelijk het ergst mogelijke lot: om voorbij de verleiding te gaan en af te stompen in de richting van de verzadiging, verflauwing en verdoving. Eén van de minder fortuinlijke gevolgen van affluenza en infoxicatie is blijkbaar dat de Ander simpelweg vermoeiend wordt, en vaak zelfs een nutteloze functie.
24) Wat ons begint te bespoken is een soort neutralisering van de gebeurtenissen zelf, wegens de doorzichtigheid van hun charme. Het is de obscene tautologie, de groteske overtolligheid, van het spektakel omwille van het spektakel. De Amerikanen hebben het al over blockbustermoeheid, misschien is de tijd rijp om een breed concept van spektakelslijtage te introduceren. Want wij zijn zo gruwelijk overvoed dat niets nog echt indruk op ons maakt. Want we kennen dan wel technologie, photoshop, CGI en goochelarij, maar echte magie bestaat niet. Dit is tevens één van de belangrijkste lessen die leiden naar de volwassenheid: dat de wereld niet magisch is zoals een Disneyfilm, maar integendeel wreed en vol met kwalen. Daardoor is bijna elke poging om te betoveren dus oplichterij - en diep vanbinnen beseffen we dat. Misschien is deze aarde gewoon te somber om ware verleiding te huisvesten, behalve bij gratie van een bovenmenselijke inspanning. Dus wanneer we onze eigen opzettelijke zelfmisleiding moe zijn, wanneer we ten slotte genoeg gezien hebben, wanneer we de aanstellerij en het carnaval beu zijn, wanneer de bubble gum van het entertainment zijn smaak verloren heeft, wanneer de opwinding en de betovering weggeëbd zijn... wat zal ons dan resten? Een moordende nuchterheid? Eindeloze monotonie? Volkomen verveling? Een existentiële leegte: de blackout van de transparantie die ons te wachten staat. Wanneer je dwars door alle verlokkende listen en omleggingen heen kunt staren, blijft enkel de duistere kant van het leven over.
25) Uit The Big Bang Theory, seizoen vijf aflevering negen: Penny: 'Wat zijn jij en professor drukdoener vanavond van plan?' Leonard: "Star Wars op Blu-ray." Penny: 'Heb je die film niet al duizend keer gezien?' Leonard: "Niet op Blu-ray. Maar twee keer op Blu-ray." Penny: 'Oh, Leonard...' Leonard: "Ik weet het. 't Is treurnis in hoge resolutie."
26) Onze toekomst is: treurnis in hoge resolutie. Misschien kunnen we zelfs gewagen van een nieuwe stoornis, een nieuwe misselijkheid: geen zeeziekte maar zieziekte, kijkziekte. Spectare: bekijken - spektakel betekent zichtbaarheid, extreem spektakel betekent extreme zichtbaarheid. Een opdringerige, totalitaire en intimiderende hyperzichtbaarheid; Baudrillard noemde haar zelfs terroristisch. Deze hebben we te danken aan onze alomtegenwoordige technologie, die alles inzet op het optische. Aan de klinische precisie van de heldere rechthoek waar we onder hedonistische hypnose en narcistische narcose naar blijven gapen, als motten betoverd door een lamp - want daar schijnt het licht, daar spelen de meeste gebeurtenissen zich dezer dagen af: the screen is the scene, the medium the message. We hebben haar te danken aan het hyperrealisme van foto en video, aan de superlatieve dimensie van het UHD detail en aan de overbelichte gestrengheid van onsterfelijke digitale informatie, bewaard voor de eterniteit en gevangen in haar eigen Eeuwige Terugkeer. Aan het nimmer knipperend staren van de camera; van het inzoomen, het focussen en scherpstellen; van de close-up, de freeze-frame, het stilstaand beeld.
27) Waar we mee te maken hebben - geschilderd met een brede borstel weliswaar - is een monstreuze hyperexacte pornografie van het sociale; nog botter gesteld: het is de panoptische horror van de veralgemeende socioporno in al haar opzichtigheid. Niet zozeer in de zin van een of andere circulerende seksualiteit, die zeker en vast aanwezig is, maar in de zin van de dominante visuele vraatzucht die zo kenmerkend is geworden voor onze cultuur, de doorgeslagen spectaclistische fixatie die al lang alle grenzen van rede, verstand en fatsoen overschreden heeft. Om nog een klinkende quote toe te voegen, ditmaal van Yukio Mishima: "de bijzondere kwaliteit van de hel is dat je alles duidelijk kunt zien tot op het laatste detail."
28) Pornografische fascinatie van de radicale oppervlakkigheid, pornografische terreur van de microscopische perfectie. Alles moet worden witgewassen, opgepoetst en uitgezuiverd, tot op de allerlaatste letter, pixel en porie. Ieder individu moet onder de loep worden gelegd, ieder gezicht verzorgd, ieder figuur gestileerd, ieder bedrijf gelogoficeerd, iedere ruimte gereinigd, ad infinitum, ad nauseam. De camera's zijn overal, kleiner dan ooit en aanwezig in elk apparaat; iedereen moet zijn/haar bestaan in real time en in het volle licht opvoeren onder de druk van de lens; zelfs het banaalste tafereel moet voor eeuwig worden vastgelegd en gedeeld met gans de wereld. "Wat Orwell niet voorspeld had is dat we de camera's zelf zouden kopen, en dat onze grootste angst zou zijn dat er niemand kijkt" (Keith Lowell Jensen).
29) Kankerachtige wildgroei van de verschijningen, ongeremde proliferatie van de beelden, ijskoud delirium van de overcommunicatie; nonstop newsfeeds, oeverloos gezwets, kwadratische inteelt van het tekensysteem; compleet continue copulatie van het tekensysteem met zichzelf. T.M.I.: Too Much Information! Geboorte en dood, operaties, relaties, bruiloften, maaltijden (food porn), woningen, politiek, sport, tekeningen en schilderijen, concerten en optredens, de natuur en de dieren, het lichaam en de seks uiteraard, plus allerhande rare en halfgare grillen en grollen. Alles wordt cryogeen bevroren in zijn eigen verschijning en uitgezonden naar de publieke leegte, heel het leven wordt tot spektakel gemaakt en beloerd, in een gigantische cavalcade van exhibitionistisch exces, in een hallucinante zondvloed van zichtbaarheid. Het is de triomf van alles wat inhoudsloos en oppervlakkig is, een extravaganza dat ver verwijderd is van zijn finale, aangezien er geen twijfel over bestaat dat wij in onze waanzin zullen volharden tot het bittere eind.
30) Uit L'élevage de Poussière, Les Stratégies Fatales en The Virtual Illusion van Jean Baudrillard: "Samen met het heengaan van het geheim, is deze hyperzichtbaarheid onze fatale conditie. Televisie en de media hebben hun gemediatiseerde ruimtes verlaten teneinde het 'echte' leven van binnenuit over te nemen en te vervangen net zoals een virus dat doet in een normale cel; de virtuele camera zit nu in ons hoofd en ons hele bestaan heeft een video-dimensie aangenomen; we hebben ons prothetisch beeld geïnternaliseerd en zijn de professionele showmasters van ons eigen leven geworden. Maar als alles begint en eindigt met het visuele, dat de meest gedegradeerde vorm van bestaan is, blijft het een punt om zo'n extreme ontgoocheling tot een object van sideratie en pervers verlangen te maken. Dus waarom geen omgekeerde hypothese voorstellen, tegen de gluurderigheid en de collectieve stupiditeit? Waarom niet voorstellen dat wij allemaal slechts tot het aanvoelen willen komen dat er niets te zien valt, dat we er nooit het laatste woord van zullen weten? En dit enkel om a contrario de ultieme macht van de verleiding te verifiëren, die men tot stervens toe terugvindt in de opeenvolging van opgeheven sluiers. Er bestaat geen realiteitsprincipe of genotsprincipe. Er bestaat slechts een eindig principe van de verzoening en een oneindig principe van het Kwaad en de Verleiding."
feedback van andere lezers- Koyaanisqatsi
Mon ami, ijzersterk betoog. Enige opmerking: door zijn omvang kreeg ik op zeker ogenblik het gevoel dat het deel begon uit te maken van datgene dat aan de kaak gesteld wordt. En hoewel ik verre van een optimist ben (hoogstens een realist) blijf ik toch geloven in "de tegenreactie". Voorbeeld: tegenover alle troep die de bioscopenzalen worden binnen gekatapulteerd, staan al een hele reeks sublieme tv-series. ;-)
doolhoofd: Ja, het is inderdaad te lang, dat geef ik toe. Bedankt voor de feedback! - drebddronefish
Ik moet eerlijkheidshalve zeggen dat ik niet alles gelezen heb. Je zou het misschien in 3 of 4 stukken kunnen brengen. Ik kan er deels inkomen in je argumenten, maar ik geloof niet dat het zo'n vaart zal lopen. Het is waar; de filosofie is op sterven na dood, maar er wordt nog wel degelijk nagedacht. Tegenwoordig is de vertiercultuur inderdaad verblindend, waardoor de tegenbeweging onzichtbaar is, maar die is er wel degelijk. Ik hou er liever de hoop in, want ik geloof ook dat het nooit zo erg kan worden dat het ondragelijk wordt. Op zo'n moment schiet het zelfbehoud in actie.
Enkel ingeschreven gebruikers kunnen stemmen. Totale score: 5Uitstekend:   2 stem(men), 67%Goed: 1 stem(men), 33%Niet goed: 0 stem(men), 0%totaal 3 stem(men) |
